Standardy ochrony małoletnich przed przemocą

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 1 w Szczecinie wprowadziła w życie Politykę ochrony dzieci przed krzywdzeniem.

Standardy podstawowe:

1. Polityka dotyczy całego personelu (pracowników, współpracowników, – na wszystkich szczeblach organizacji).
2. Organ zarządzający Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną nr1 zatwierdził Politykę, a za jej wdrażanie i nadzorowanie odpowiada dyrektor Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 1.
3. Dyrektor wyznaczył osobę odpowiedzialną za monitoring realizacji Polityki –psycholog Panią Natalię Muskałę. Rola, zadania oraz kwalifikacje tej osoby są jasno określone.
4. Polityka ochrony dzieci jasno i kompleksowo określa:
   • zasady bezpiecznej rekrutacji personelu
   • sposób reagowania w poradni na przypadki podejrzenia, że dziecko doświadcza krzywdzenia i
   • zasady prowadzenia rejestru interwencji
   • zasady bezpiecznych relacji personel–dziecko i dziecko–dziecko
   • zasady bezpiecznego korzystania z Internetu i mediów elektronicznych
   • zasady ochrony wizerunku i danych osobowych dzieci. 

Polityka jest opublikowana i szeroko promowana wśród całego personelu, rodziców i dzieci, a poszczególne grupy są z nią aktywnie zapoznawane poprzez działania edukacyjne i informacyjne.

Realizacja tego standardu oznacza, że w instytucji w sposób kompleksowy i systemowy podjęto wdrażanie standardów ochrony dzieci poprzez opracowanie i wprowadzenie w życie Polityki ochrony dzieci przed krzywdzeniem. Dokument ten zawiera jasne wytyczne dotyczące tego, jak w instytucji przeciwdziałać naruszaniu praw dzieci, jak tworzyć środowisko przyjazne i bezpieczne dzieciom oraz jakie kroki podjąć w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa dzieci.

Ustanowienie Polityki ochrony dzieci przed krzywdzeniem jest komunikatem zarówno dla personelu poradni, jak i dla przebywających w niej dzieci oraz ich opiekunów, że w codziennej pracy placówki realizowane są takie wartości, jak dobro dziecka oraz jego prawo do życia w bezpiecznym i zapewniającym rozwój otoczeniu.

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 1 monitoruje, edukuje i angażuje swoich pracowników w celu zapobiegania krzywdzeniu dzieci.

Standardy podstawowe:

1. W ramach rekrutacji członków personelu pracujących z dziećmi prowadzona jest ocena
   przygotowania kandydatów do pracy z dziećmi oraz sprawdzane są ich referencje.
2. Poradnia uzyskała o każdym członku personelu dane z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle
   Seksualnym oraz informacje z Krajowego Rejestru Karnego i rejestrów karalności państw
   trzecich w zakresie określonych przestępstw (lub odpowiadających im czynów zabronionych w
   przepisach prawa obcego) lub w przypadkach prawem wskazanych
   oświadczenia o niekaralności.
3. Określone są zasady bezpiecznych relacji wszystkich pracowników poradni z dziećmi,
   wskazujące, jakie zachowania w poradni są niedozwolone, a jakie pożądane w kontakcie z
   dzieckiem. 

4. Poradnia zapewnia swoim pracownikom podstawową edukację na temat ochrony dzieci przed krzywdzeniem i pomocy dzieciom w sytuacjach zagrożenia, w zakresie:

   • rozpoznawania symptomów krzywdzenia dzieci
   • procedur interwencji w przypadku podejrzeń krzywdzenia
   • odpowiedzialności prawnej pracowników placówki zobowiązanych do podejmowania
     interwencji
   • procedury „Niebieskie Karty”*
     
     *Dotyczy organizacji/instytucji, które zgodnie z przepisami obowiązującego prawa realizują procedurę „Niebieskie Karty” – jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia.

   
   Standardy uzupełniające:

5. Cały personel poradni pracujący z dziećmi i ich opiekunami jest przygotowany, by edukować:
   • dzieci na temat ochrony przed przemocą i wykorzystywaniem
   • opiekunów dzieci na temat wychowania dzieci bez przemocy oraz chronienia ich przed
     przemocą i wykorzystywaniem.
6. Personel dysponuje materiałami edukacyjnymi dla dzieci i dla rodziców oraz aktywnie je wykorzystuje.

Realizacja tego standardu oznacza, że poprzez wprowadzenie w poradni zasad bezpiecznej rekrutacji oraz bezpiecznych relacji personelu z dzieckiem podjęto odpowiednie kroki, by minimalizować ryzyko krzywdzenia dziecka, wynikające z okoliczności sprzyjających potencjalnym sprawcom: słabej kontroli, dostępności i możliwości. Przyjęcie tego standardu wskazuje również, że wszystkie osoby pracujące z dziećmi lub działające na ich rzecz mają dostęp do szkoleń, które są pomocne w zdobyciu kompetencji niezbędnych do zapewnienia dzieciom ochrony i przeciwdziałania zagrożeniom. Wdrożenie tego standardu jest ponadto sygnałem, że w poradni zatrudniono przygotowany merytorycznie i sprawdzony personel, a dzieci i opiekunowie mają możliwość poszerzenia swojej wiedzy na temat ochrony przed krzywdzeniem.

W poradni funkcjonują procedury zgłaszania podejrzenia oraz podejmowania interwencji w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dziecka.

Standardy podstawowe:

1. Poradnia wypracowała procedury, które określają krok po kroku, jakie działanie należy podjąć
   w sytuacji krzywdzenia dziecka lub zagrożenia jego bezpieczeństwa ze strony personelu
   organizacji, członków rodziny, rówieśników i osób obcych.
2. Poradnia dysponuje danymi kontaktowymi lokalnych instytucji i organizacji, które zajmują się
   interwencją i pomocą w sytuacjach krzywdzenia dzieci (policja, sąd rodzinny, centrum
   interwencji kryzysowej, ośrodek pomocy społecznej, placówki ochrony zdrowia) oraz zapewnia
   do nich dostęp wszystkim pracownikom.
3. W poradni wyeksponowane są informacje dla dzieci na temat możliwości uzyskania pomocy w
   trudnej sytuacji, w tym numery bezpłatnych telefonów zaufania dla dzieci i młodzieży.

Realizacja tego standardu oznacza, że w poradni istnieje procedura opisująca krok po kroku, jak i komu zgłaszać podejrzenie krzywdzenia dziecka oraz w jaki sposób podejmowana jest decyzja o interwencji w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa dzieci. Jasne wytyczne nie tylko w przejrzysty sposób regulują działania personelu, ale pozwalają też uniknąć rozproszenia odpowiedzialności, wspierają uważność na dobrostan dziecka i zmniejszają ryzyko wynikające z sytuacji, w której niezgłoszenie niepokojących sygnałów może doprowadzić do dalszego krzywdzenia dziecka lub wręcz przyczynić się do jego śmierci

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 1 monitoruje i okresowo weryfikuje zgodność prowadzonych działań z przyjętymi standardami ochrony dzieci.

Standardy podstawowe:

a. Przyjęta Polityka ochrony dzieci jest weryfikowana – przynajmniej raz w roku????, ze szczególnym uwzględnieniem analizy sytuacji związanych z wystąpieniem zagrożenia bezpieczeństwa dzieci.

Standardy uzupełniające:

b. W ramach weryfikacji polityki poradnia konsultuje się z dziećmi i ich rodzicami/opiekunami. Realizacja tego standardu oznacza, że Polityka ochrony dzieci jest w instytucji żywym dokumentem podlegającym bieżącej weryfikacji i aktualizowanym, jeśli wymaga tego dobro dzieci. Takie podejście zwiększa zaangażowanie i poczucie odpowiedzialności personelu, ponieważ umożliwia pracownikom sprawdzanie stopnia znajomości zasad i procedur, a także pozwala rozstrzygnąć ewentualne niejasności czy niespójności w regulacjach wprowadzonych w poradni. Skierowanie pytania o to, jak dzieci postrzegają swoje bezpieczeństwo i obowiązujące w instytucji standardy ochrony dzieci, nie tylko uwzględnia ich głos, ale zapewnia im również podmiotowość w działaniach, których są adresatami. Z kolei włączenie opiekunów w proces ewaluacji przyjętych standardów jest ważnym komunikatem mówiącym o tym, że są oni partnerem instytucji w tworzeniu bezpiecznego środowiska dla dzieci.

 

Zgodnie z Ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw organizacje mają obowiązek dokonania oceny standardów co najmniej raz na dwa lata

§ 1 
Zasady ogólne

1. Małoletni traktują się nawzajem z szacunkiem oraz uwzględniają we wzajemnych kontaktach swoją godność i potrzeby
2. Kontaktując się z drugą osobą, należy pamiętać, aby:
   • dzielać odpowiedzi adekwatnych do wieku i sytuacji,
   • nie zawstydzać, upokarzać, lekceważyć i obrażać drugiej osoby,
   • nie podnosić głosu bez potrzeby. 

§ 2
Zachowania niedozwolone wobec małoletnich

1. Nie jest dopuszczalne ujawnianie danych wrażliwych dotyczących małoletniego, wyszczególnionych w art. 9 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.Urz. UE.L. z 2016 r. Nr 119 poz. 1), obejmujących pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych oraz przetwarzania danych genetycznych, danych biometrycznych w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej lub danych dotyczących zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej tej osoby.
2. Zachowania niedozwolone obejmują używanie wulgarnych słów, gestów oraz żartów, czynienie uwag, które stanowią, lub mogą być odebrane jako nawiązywanie w wypowiedziach do aktywności bądź atrakcyjności seksualnej.
3. Niedozwolone jest wykorzystywanie relacji wynikającej z władzy lub przewagi fizycznej (zastraszanie, przymuszanie, groźby).
4. Nie jest dozwolone utrwalanie wizerunku małoletniego poprzez filmowanie, nagrywanie głosu, fotografowanie.
5. Nie jest dozwolone proponowanie małoletniemu alkoholu, wyrobów tytoniowych ani nielegalnych substancji, jak również używanie ich.

§ 3 
Zasady korzystania z urządzeń elektronicznych

1. Na terenie poradni w gabinetach psychologiczno-pedagogicznych i logopedycznych obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych Zasady te służą m.in. ochronie dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci (Internet) oraz utrwalonymi w innej formie.
2. Bezpieczne korzystanie z urządzeń elektronicznych z dostępem do Internetu obejmuje następujące zasady:
   • nie podawaj swoich danych osobowych, takich jak: imię, nazwisko, numer telefonu
     czy adres domowy,
   • dbaj o nierozpowszechnianie swojego wizerunku. W przypadku publikacji zdjęć
     w sieci należy zadbać, aby dostęp do nich miały wyłącznie osoby znajome. Nie
     udostępniaj zdjęć nieznajomym, w szczególności zdjęć intymnych czy w niepełnym
     ubraniu,
   • poinformuj rodziców lub pracowników poradni o każdym przypadku, gdy napotkasz
     w sieci na treści, które wydają się nielegalne, czy w jakikolwiek sposób wywołują
     niepokój,
   • o propozycjach spotkania, jakie otrzymasz od internetowych znajomych, zawsze
     informuj rodziców lub wychowawcę,
   • nie atakuj nikogo w sieci, niezależnie od tego, jakie zdanie on wyraża. Nie pokazuj
     agresji, nie stosuj gróźb,
   • nie jest zalecane korzystanie z sieci, komputera, smartfona przez zbyt długi czas, bo to
     może zaszkodzić zdrowiu,
   • pamiętaj, że im dłużej korzystasz z sieci, tym mniej rozmawiasz ze znajomymi twarzą
     w twarz, a takie kontakty są najbardziej wartościowe.

§ 1 
Definicje

Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, że krzywdzeniem jest każde zamierzone i niezamierzone działanie lub zaniechanie działania jednostki, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, które naruszają równe prawa i swobody dzieci i/lub zakłócają ich optymalny rozwój. Wyróżnić można cztery formy krzywdzenia osoby małoletniej:

• przemoc psychiczną,
• przemoc fizyczną,
• zaniedbywanie,
• wykorzystywanie seksualne małoletniego. 

Wykorzystywanie seksualne dziecka to włączanie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody, i/lub na którą nie jest odpowiednio dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób, i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi danego społeczeństwa.

Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi między dzieckiem a dorosłym lub dzieckiem a innym dzieckiem, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy.

§ 2 
Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę małoletniego

Wśród przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę małoletniego wyróżnić można przestępstwa wskazane w Ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (tj. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138 ze zm.) w następujących regulacjach:

• art. 197 (zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej),
• art. 198 (seksualne wykorzystanie niepoczytalności lub bezradności),
• art. 199 (seksualne wykorzystanie stosunku zależności lub krytycznego położenia),
• art. 200 (seksualne wykorzystanie małoletniego),
• art. 200a (elektroniczna korupcja seksualna małoletniego),
• art. 200b (propagowanie pedofilii),
• art. 202 (publiczne prezentowanie treści pornograficznych). 

Zgodnie z art. 304 § 2 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeksu postępowania karnego (tj. Dz.U. z 2022 r. poz. 1375 ze zm.) instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są zobowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

§ 3 
Ważne sygnały

Pracownicy placówki zwracają szczególną uwagę na występowanie w zachowaniu małoletniego sygnałów świadczących o krzywdzeniu, w szczególności o możliwości popełnienia przestępstwa wskazanego w § 2. Uwagę pracownika powinny zwrócić przykładowo następujące zachowania:

• dziecko ma widoczne obrażenia ciała (siniaki, poparzenia, ugryzienia, złamania kości
  itp.), których pochodzenie trudno jest wyjaśnić,
• podawane przez dziecko wyjaśnienia dotyczące obrażeń wydają się niewiarygodne,
  niemożliwe, niespójne itp., dziecko często je zmienia,
• pojawia się niechęć przed udziałem w lekcjach uwzględniających ćwiczenia fizyczne,
• dziecko nadmiernie zakrywa ciało, niestosownie do sytuacji i pogody,
• dziecko wzdryga się, kiedy podchodzi do niego osoba dorosła,
• dziecko boi się rodzica lub opiekuna,
• dziecko boi się powrotu do domu,
• dziecko jest bierne, wycofane, uległe, przestraszone,
• dziecko cierpi na powtarzające się dolegliwości somatyczne: bóle brzucha, głowy,
  mdłości itp.,
• dziecko moczy się bez powodu lub w konkretnych sytuacjach czy też na widok
  określonych osób,
• nastąpiła nagła i wyraźna zmiana zachowania dziecka. 

§ 4 
Procedury postępowania

1. W przypadku uzyskania informacji o krzywdzeniu małoletniego lub podejrzenia krzywdzenia małoletniego pracownik ma obowiązek:
   • wezwać pogotowie, jeżeli wystąpiło poważne uszkodzenie ciała, lub skonsultować się
     z pielęgniarką, jeżeli uszkodzenie nie wymaga natychmiastowej interwencji
     pogotowia,
   • poinformować o zdarzeniu lub swoich podejrzeniach co do krzywdzenia małoletniego
     dyrektora poradni,
   • sporządzić notatkę służbową opisującą zdarzenie, w szczególności przyczynę
     wystąpienia podejrzenia o krzywdzeniu małoletniego. 
2. Powiadamiając dyrektora o podejrzeniu krzywdzenia małoletniego, pracownik:
   • przedstawia formy i okoliczności krzywdzenia, które udało mu się ustalić, lub których
     wystąpienie podejrzewa,
   • informuje o zachowaniach i wypowiedziach dziecka wskazujących na doświadczenie
     krzywdzenia. 
3. W przypadku gdy zachodzi podejrzenie popełnienia wobec małoletniego jednego z przestępstw wskazanych w § 2:
   • dyrektor poradni składa zawiadomienie na policję lub do prokuratury, realizując
     obowiązek wynikający z art. 304 § 2 Kodeksu postępowania karnego,
   • dyrektor podejmuje niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do
     ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia,
     aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa, o ile miało ono miejsce
     na terenie placówki,
   • dyrektor składa zawiadomienie na policję lub do prokuratury, korzystając z wzoru
     stanowiącego załącznik do niniejszej procedury

§ 1 
Zasady ogólne

1. Zasadą, której przestrzeganie jest wymagane od pracowników poradni w odniesieniu do wszystkich czynności podejmowanych przez niego w jednostce, jest działanie dla dobra dziecka i w jego najlepszym interesie.
2. Pracownicy poradni traktują dziecko małoletnie z szacunkiem oraz uwzględnia jego godność i potrzeby.
3. Personel działa w ramach obowiązującego prawa, przepisów wewnętrznych instytucji oraz swoich kompetencji.
4.  Niedopuszczalne jest podejmowanie jakichkolwiek czynności niedozwolonych określonych w niniejszej procedurze, w jakiejkolwiek formie.
5. Zasady bezpiecznych relacji personelu z dziećmi obowiązują wszystkich pracowników, pedagogicznych i niepedagogicznych. 

§ 2

1. Osoby wymienione w § 1 ust. 5 niniejszej procedury zobowiązane są do utrzymywania profesjonalnej relacji z dziećmi i każdorazowego rozważenia, czy ich reakcja, komunikat bądź działanie wobec dziecka są adekwatne do sytuacji, bezpieczne, uzasadnione i sprawiedliwe. 
2. Osoby wymienione w § 1 ust. 5 procedury zobowiązane są do działania w sposób otwarty i przejrzysty dla innych, aby zminimalizować ryzyko błędnej interpretacji ich zachowania. 

§ 3 
Zasady komunikacji

Zasady komunikacji z małoletnimi:

• Udzielaj odpowiedzi adekwatnych do wieku małoletniego i danej sytuacji.
• Nie wolno zawstydzać, upokarzać, lekceważyć i obrażać dziecka.
• Nie jest dopuszczalne podnoszenie głosu na małoletniego w sytuacji innej niż
  wynikająca z zagrożenia bezpieczeństwa dziecka lub innych dzieci. 

§ 4 
Zachowania niedozwolone wobec małoletnich

1. Nie jest dopuszczalne ujawnianie danych wrażliwych dotyczących małoletniego, wyszczególnionych w art. 9 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz. Urz. UE.L. z 2016 r. Nr 119 poz. 1), obejmujących pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych oraz przetwarzania danych genetycznych, danych biometrycznych w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej lub danych dotyczących zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej tej osoby.
2. Zachowania niedozwolone obejmują używanie wulgarnych słów, gestów oraz żartów, czynienie uwag, które stanowią lub mogą być odebrane jako nawiązywanie w wypowiedziach do aktywności bądź atrakcyjności seksualnej.
3. W sytuacjach wymagających wykonania przez personel placówki czynności pielęgnacyjnych i higienicznych wobec małoletniego unikać należy innego niż niezbędny kontaktu fizycznego z małoletnim, w szczególności w przypadku udzielania pomocy małoletniemu w ubieraniu i rozbieraniu, jedzeniu, myciu, przewijaniu i w korzystaniu z toalety.
4. Niedozwolone jest wykorzystywanie relacji wynikającej z władzy lub przewagi fizycznej (zastraszanie, przymuszanie, groźby).
5. Nie jest dozwolone utrwalanie wizerunku dziecka dla celów prywatnych poprzez filmowanie, nagrywanie głosu, fotografowanie. Zakaz ten obejmuje także umożliwienie utrwalenia wizerunków małoletnich osobom trzecim. Wyjątkiem jest utrwalanie wizerunku na potrzeby placówki, na podstawie zgody udzielonej przez rodziców/prawnych opiekunów.
6. Nie jest dozwolone proponowanie dzieciom alkoholu, wyrobów tytoniowych ani nielegalnych substancji, jak również używanie ich w obecności małoletnich.
7. Nie jest dozwolone nawiązywanie z małoletnim jakichkolwiek relacji romantycznych lub seksualnych, lub mogących zostać uznane za posiadające takie właściwości. Obejmuje to także seksualne komentarze, żarty, gesty oraz udostępnianie małoletnim treści erotycznych i pornograficznych.

§ 5 
Zachowania niedopuszczalne w sieci i poza godzinami pracy

1. Nie jest dozwolone nawiązywanie kontaktów z małoletnimi uczęszczającymi do placówki poprzez przyjmowanie bądź wysyłanie zaproszeń w mediach społecznościowych. 
2. Nie jest dozwolone utrzymywanie kontaktów towarzyskich z małoletnimi uczęszczającymi do placówki za pośrednictwem szeroko rozumianych sieci komputerowych i zewnętrznych aplikacji. Dopuszczalną formą komunikacji z małoletnimi i ich rodzicami lub opiekunami są kanały służbowe (e-mail, telefon służbowy). Z kanałów tych nie należy korzystać poza godzinami pracy.

§ 6 
Odpowiedzialność

Złamanie zasad wymienionych w przedmiotowej procedurze jest podstawą odpowiedzialności dyscyplinarnej lub karnej.